روزنامه که عمری به درازای چهار سده دارد، در دورترین و کوچک‌ترین شهرهای جهان، از قایق و هواپیما گرفته تا خطوط ریل و هوتل٬ها در دستان میلیون‌ها انسان تاب خورده و لوله شده و گاه همچون اسباب فراغت عمل کرده و گاه اطلاعات مهم و حیاتی روزمره‌گی را به خورد خوانندگان‌اش می‌دهند. از گذشته‌های دور بدینسو روزنامه به مثابه یکی از مهم ترین رسانه و وسیله انتقال اخبار و اطلاعات به شهروندان است. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان صبح‌شان را با خواندن روزنامه آغاز می‌کنند و در ایام فراغت مهم‌ترین مشق‌شان را روزنامه خوانی شکل می‌دهند. فرهنگ روزنامه خوانی مهم‌ترین شاخص توسعه فرهنگی به شمار می‌رود، به هر پیمانه‌ای که شهروندان یک کشور وقت‌شان را با خواندن روزنامه سر کنند به همان اندازه به سطح دانش و اطلاعات آن‌ها افزوده شده و سطح آگاهی و معلومات عمومی‌شان بلند رفته و در نهایت در معادلات و مراودات زندگی اجتماعی می‌توانند موفق عمل کنند. افغانستان در فهرست کشورهایی قرار دارد که فرهنگ روزنامه خوانی به رغم پیشرفت‌های قابل ملاحظه طی دو دهه جمهوریت؛ هنوز عمومیت نیافته است. در ذیل به بررسی علل و دلایل عدم جا افتادن فرهنگ روزنامه خوانی در کشور پرداخته می‌شود.
عدم اشتیاق به مطالعه
به دلایل مختلف از جمله بی‌سوادی تعداد قابل توجه افراد جامعه، فقر فرهنگی، روستا نشینی اکثریت مردم علاقه به مطالعه در کمترین سطح در جهان قرار دارد. افغانستان از جمله کشورهایی است که مردم آن نه تنها علاقه‌ی به خواندن روزنامه ندارند، بلکه کمترین شمار کتاب را در سال می‌خوانند و میزان تولید دانش در این کشور در پایین٬ترین سطح جهانی آن قرار دارد. در چنین یک فضایی فرهنگ روزنامه خوانی شانس کمتری دارد تا به یک فرهنگ جاافتاده و غالب تبدیل گردد.
هزینه
بدست آوردن و به تعقیب آن خواندن روزنامه و مجله یک هزینه مستقیم است که برخی افراد توانایی پرداخت هزینه آن را ندارد. در شرایطی که سیر کردن شکم برای شهروندان افغانستان به یک دغدغه اصلی زندگی شان تبدیل شده، پرداخت پول برای دریافت روزنامه برای اکثریت افراد جامعه از جذابیت کمتری برخوردار می‌باشد. در نتیجه فقر اقتصادی افراد کمتر روزنامه و مجله بدست آورده و فرهنگ روزنامه خوانی در کشور به سهولت پای نمی‌گیرند.
عدم اعتماد به رسانه‌های سنتی
عدم اعتماد یکی دیگر از دلایل کمرنگ شدن فرهنگ روزنامه خوانی است. برخی افراد به دلایل متفاوت از جمله تحریف خبر، تحریم‌های دولتی و یا نقص در کیفیت محتوا به رسانه‌های سنتی از جمله روزنامه و مجله اعتماد کمتری داشته که این امر به کاهش مطالعه روزنامه و مجله می‌انجامد.
تغییر سبک زندگی
در عصر کنونی اکثریت افراد به دنبال راهکار های سریع‌تر و موثرتر می‌گردد و افراد چندان وقعی به خواندن روزنامه و مجله نمی‌گذارند. چراکه خواندن روزنامه مستلزم وقت بیشتر بوده و افراد جایگزین بهتر از آن‌را که رسانه‌های شنیداری و تصویری هستند، بیشتر ترجیح می‌دهند. خواندن روزنامه زمان‌بر و طاقت فرساست، در چنین شرایطی افراد به دنبال جایگزین بهتر از آن می‌گردند.
رشد انترنت و رسانه‌های دیجیتال
با پیشرفت فناوری و افزایش استفاده از انترنت، افراد بیشتر به خبرها و محتواهای خبری از طریق وبسایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیجیتال دسترسی دارند. این باعث شده تا تعداد افرادی که روزنامه و مجله مطالعه می‌کنند با گذشت هر روز کمتر گردند. با استفاده از انترنت می‌توان در اسرع وقت به اطلاعات و اخبار به مقیاس بسیار بزرگ دسترسی یافت و از جانب دیگر هزینه آن کمتر از دریافت مجله و روزنامه است.
سخن آخر
چهار سده است که روزنامه در اطلاع رسانی، پیشرفت و توسعه دانش و اطلاعات عمومی نقش حیاتی دارد. در حال حاضر اضافه تر از هجده هزار روزنامه در بیش از 200 کشور جهان با بیش از یک میلیارد تیراژ در روز همچنان نقش محوری در اطلاع رسانی دارد و خوانندگان و تعقیب کنندگان مجلات و روزنامه ها میلیارد ها نفر است. در عصر شکوفایی و فناوری اطلاعات به رغم رشد رقبای روزنامه و مجله، رسانه های چاپی همچنان به حیات شان ادامه داده و در اطلاع رسانی و تولید و تکثیر دانش به فعالیت شان ادامه می‌دهند. افغانستان کشوریست که در کنار چالش‌های دیگر؛ شوربختانه فرهنگ روزنامه خوانی در آن نتوانسته است که جایگاه درخور توجه خویش را بیابد. فقر فرهنگی، جنگ‌های ممتد و متواتر چندین دهه اخیر، عدم اشتیاق افراد به مطالعه، بی سوادی کتله بزرگ از مردم، گرفتاری روزگار و هزینه بر بودن دسترسی به روزنامه از عوامل مهم است که باعث شده تا فرهنگ روزنامه خوانی نتواند نهادینه شود.
زین الله سروری
