ملاهبتالله طی فرمانی، دیروز( سهشنبه، ۱۶می ۲۰۲۳ ) ملاحسن آخوند را برکنار و به جای وی مولوی عبدالکبیر را به مقام ریاست الوزرا منصوب کرد.
حال سوال اینجا است که چه دلایلی باعث برکناری وی شدهاست؟
قبل از آن که به سوال فوق پاسخ داده شود، لازم است نگاه مختصر به رویدادهایی انداخته شود که در برکناری ملاحسن آخونده بیتاثیر نبوده است.
روابط طالبان کابل، با رهبری این گروه از دیر زمانی به اینسو به سردی گراییده است؛ به طوریکه در بعضی موارد، طالبان کابل که متشکل از سراجالدین حقانی، وزیر داخله، ملا محمدیعقوب، وزیر دفاع، عباس استانکزی، معاون سیاسی وزارت خارجه و تعداد دیگری از اعضای برجسته طالبان میباشند، انتقادهای تندی به آدرس رهبری این گروه داشتهاند.
سراج الدین حقانی، خود را فردی با اقتدار میداند و اطرافیانش، وی را خلیفه صدا میکنند و همین امر حقانی را از دیگر مقامهای طالبان کمی مجزا میسازد.
سراجالدین حقانی در یکی از سخنرانیهایش به تاریخ ۱۲ فبروری سال جاری گفت: «انحصار قدرت و تحمیل دیدگاه بر دیگران به سود نظام نیست.» منظور وی از این گفتهها، انتقاد به رهبری این گروه بود که بدون در نظرداشت نظریات اعضای برجسته طالبان، فرمانهای متعددی وضع مینماید. این فرمانها از دید طالبان کابل بیشتر دیکتاتورمآبانه است. شبکه حقانی که در راس آن سراج الدین حقانی و خلیلالرحمان حقانی قرار دارند، مدعیاند که پیروزی طالبان براساس مبارزات این گروه به دست آمده و در نظرنگرفتن آنها در تصمیمها بهنفع نظام نیست. شبکه حقانی در واقع بهعنوان بازوی اجرایی و ترور طالبان در طول بیست سال اخیر بشمارمیرود و خونینترین حملات انتحاری توسط این شبکه انجام شده است. حمله انتحاری بر قول اردوی ۲۰۹ شاهین، ۲۱ آپریل ۲۰۱۷ و حمله هوتل کانتیننتال به تاریخ ۲۰ جنوری ۲۰۱۸ از جلمه حملاتی است که این شبکه انجام داده و در کنار آن تصرف کابل نیز براساس گفتههای عباس حسن در کتاب بازگشت طالبان، در کارنامه این شبکه میباشد.
ملامحمد یعقوب، پسر ملامحمدعمر رهبر وفات شده طالبان از حوزه غلجاییها میباشد، او بخاطر اینکه پسر رهبر قبلی طالبان است و ادعا دارد که باید جانشین پدر باشد به همین خاطر خود را متفاوت از سایر رهبران طالبان میداند.
وزیر دفاع طالبان، یکی دیگر از اعضای برجسته این گروه است که در چندین مورد انتقاد تندی به رهبری طالبان داشته است. او در یک سخنرانی به تاریخ ۲۴ فبروری سال جاری گفت: «برای بقای نظام باید خواستهای مشروع مردم در نظر گرفته شود.» این اظهارات جنجالی باعث شد که رهبر طالبان هر دو مقام برجستهی امنیتی این گروه را به قندهار فرا بخواند.
عباس استانکزی، معاون سیاسی وزارت خارجه طالبان نیز در واکنش به منع آموزش زنان از سوی ملاهبتالله آخوندزاده، در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۲ گفت: «علم بر هر مرد و زن فرض است.»
به نظر میرسد، این انتقادها بیشتر از اینکه برای خواست مردم باشد، به خاطر کنار زدهشدن و در نظرنگرفتن نظریات آنها از سوی رهبری این گروه میباشد. رهبر طالبان تمامی شریانهای اقتصادی را در انحصار خود درآورده و بدون اجازهی وی هیچکسی صلاحیت دخل و تصرف در آن را ندارد.
گفته میشود برکناری ملاحسن آخوند، به چند دلیل صورت گرفته است.
- ملاحسن آخوند، توقعات هبتالله را در قسمت مهار طالبان کابل برآورده نساخته است. زیرا به اعتقاد رهبری این گروه، ملاحسن آخوند در برابر طالبان کابل ضعیف عمل نموده است. این عملکرد ضعیف در قسمت پولهای خارج شده از وزارت مالیه و جابجایی افراد وابسته به طالبان کابل در گمرکها بوده است. با وجود اینکه ملاهبتالله در تمامی بخشهای مالی اشراف دارد اما بازهم آنها توانستهاند که در موارد فوق نفوذ پیدا کنند.
- ملاحسن آخوند، خود نیز بخشی از مشکلات فراروی رهبر این گروه بوده است. گفتههایی وجود دارد که در دیدار هیات قطری با ملاهبتالله در قندهار، قطر پیام آمریکا را به وی سپرده است. در این پیام به طور واضح گفته شدهاست که اگر میخواهید به رسمیت شناخته شوید، باید با جهان در مورد حقوق زنان تعامل کنید. فضلاحمد معنوی، وزیر پیشین عدلیه افغانستان در یک رشته توییت( شنبه ۱۳ می ۲۰۲۳ ) مدعی شد که آمریکا از طریق قطر به طالبان پیام فرستاده که مهلت تمام شده است. بنابراین ملاحسن آخوند در برابر بازگشایی مکاتب مخالفت نشان داده است و همین مورد نیز یک دلیل دیگر در برکناری او محسوب میشود.
در نتیجه میتوان گفت اختلافات میان گروهی طالبان، عملکرد ضعیف ملاحسن آخوند در قسمت عدم کنترل اوضاع کابل و مخالفت وی در روزهای اخیر از دلایلی میباشد که باعث شدهاست که او از مقامش کنار گذاشته شود. با وجود اینکه که طالبان دلیل برکناری او را مریضی عنوان نمودند، اما دلایل فوق نشان میدهد که موارد دیگری در برکناری وی دخیل بودهاند؛ زیرا چندی پیش که ویدیویی از ملاقات وی با نخستوزیر قطر در رسانهها به نشر رسید، در آن کاملا سرحال دیده میشد.
نویسنده: نصرالله محسنی