هزارهها در بستر اجتماعی و فرهنگی افغانستان، بهعنوان اقلیت مذهبی هم مورد تبعیض سیستماتیک قرار گرفتهاند. و این — در گستره تاریخ این کشور — عامل بوده است برای سوژههای تبعیض و سرکوب از سوی حاکمان مستبد در این مرزوبوم.
هزارهها کموبیش در تمام مناسبات اجتماعی و فرهنگی، ویژهتر در ماه محرم و عاشورای حسینی، در زنجیرهای تبعیض و دگربودن کشیده میشوند. سایهای سلطه طالب در ماه محرم سنگینتر از بقیه ماههای سال است.
وضع مقررات فراقانونی از سوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان، برای عزاداران حسینی دستوپاگیر شده است. و نیز واکنشها و محکومیتهای را در داخل و خارج از کشور در پی داشته است.
در این گزارش از روایت زندگی زیر سایه طالبان، به روایت وضعیت خفقان ماه محرم و دیدگاههای باشندگان کابل، ویژهتر غرب کابل میپردازیم.
علی نادی از باشندگان سرک قلعه وزیر است. او دانشآموز صنف دوازدهم و از عزاداران حسینی میباشد. شبها، مثل میلیونها شیعه دیگر در یکی از تکیهخانههای کارته سه برای مراسم سینهزنی اشتراک میکند.
علی نظرش را در مورد اعمال محدودیتها میگوید: «ما محرم را برگزار میکنیم در هر حال. طالبان کوشش میکنند تا عزاداری ما را قید کنند. ولی هیچ کسی نمیتواند مانع برگزاری عاشورا شود. من هر شب در سینهزنی شرکت میکنم و میبینم که طالبان کوشش میکنند تا ما از علم و شعارهای عاشورایی استفاده نکنیم.»
حسین جعفری، دکاندار است. در کنار فقر گسترده و بیکاری روزافزون او از فضایی سختی که برای شان ایجاد شده شکایت میکند. او از محدودیتهایی شکایت میکند که به باور او نه منطقی است و نه اسلامی.
آقای جعفری میگوید:«روز اول محرم من در سر دکانم یک علم بند کردم اما دیروز یک طالب آمد گفت علم را بردار. گفت اجازه ندارم این کار را کنم. طالبان هر کار خودشان بخواهند سر مردم عملی میکنند. خدا کند امسال بدون کدام انفجار تیر شود.»
مهدی منتظری، طلبه علوم دینی است؛ با گرایش به قرآنشناسی، در یکی از حوزههای علمیه در غرب کابل. آقای منتظری، از تولد تا اکنون، بهاستثنای سفرهایی به ایران و عراق، در غرب کابل زیسته است. او تجربههای دردناکی از دوره نخست طالبان در خاطرات خود دارد. وی طالبان را همان گروه بنیادگرای مذهبی میداند که در دوره قبلی، مرتکب گناهان کبیره شده است. از تبعیض در برابر هزارهها گرفته تا بازداشت و کشتار و به قتل رساندن بابه مزاری.
آقای منتظری، به صراحت میگوید؛ «طالبان با گذشت ۲۰سال هم تغییر نکردهاند. باورهای دینی این گروه همانهایی است که ما در دوره قبلی شان شاهد بودهایم. اکنون هم با ایجاد محدودیتهای سیاه و سفید، تبعیض آمیز و غیراخلاقی سبب ناراحتی مردم ما شدهاند. از طرفی البته مقصر رهبران ما هم هستند. هر چه طالبان در دست عمل قرار بدهند، ما قبول میکنیم. اگر به طالبان اجازه داده شود، به مرور زمان افراطیتر میشوند.»
گروه طالبان مساله امنیت را بهانهای برای محدودیتهای شان عنوان میکنند. سایه ترس و اضطراب همواره بر مراسم عاشورا وجود داشته است. امسال را طالبان در مقایسه با سال پار هشدار دادهاند. اینکه طالبان چه در سر دارند، روزهای آینده آشکار خواهد شد.
یادداشت: تمام نامها در این گزارش مستعار هستند.
محمدآذر آذرمن
