با تسلط دوبارهی طالبان در افغانستان بیش از دوصد رسانه تعطیل شدند و بیش از ۷ هزار کارمند این رسانهها از افغانستان فرار کردند و یا هم بیکار شدند. این امر باعث شد که فضا برای کسانی که دنبال شهرت و کسب درآمد بودند، باز شود و آنان پا به عرصهی رسانهای بگذارند و به تولید محتواییبپردازند که آگاهانه یا نا آگاهانه به دستگاه تبلیغاتی طالبان در افغانستان تبدیل شوند.
گروه طالبان در طول ۲۰ سال دوران جمهوریت در افغانستان، از فضای توییتر (اکس فعلی) برای تبلیغ و مظلومنمایی و اتحادشان استفاده کرد، به خوبی درک کردند که قدرت این رسانهی اجتماعی چقدر بالاست. طالبان بعد از به قدرت رسیدن دوبارهیشان، اولین کاری که انجام دادند، حضور فعالانه در فضای توییتر بود و استفاده از این شبکه را بهطور رسمی آغاز کردند. حتا در روزهای اول حضور شان در افغانستان، تعدادی از مقامات این گروه از توییتر تیک آبی خریدند. اما این کار با واکنش گستردهای در فضای مجازی روبهرو شد و توییتر پیشین مجبور گردید که تیک آبی این مقامات را پس بگیرد.
طالبان در کنار آنکه فضای رسانهها را برای مخالفان خود بسته و محدود ساخته است، تاکنون دهها خبرنگار را بازداشت کرده اند. مرتضی بهبودی خبرنگار هزارهتبار فرانسوی، نزدیک به ۸ماه است که در بند این گروه به سر میبرد. با اینحال؛ اما طالبان برای رسانهها و یوتیوبرهایی که همسو با این گروه فعالیت میکنند، فضای بیشتر فراهم کرده، در تلاشاند تا از طریق آنها تبلیغات شان را انجام دهند.
همچنین طالبان با شروع ساختوساز جادهها و بعضی پروژههایی که از حکومت پیشین نیمهکاره ماندهاست، توانسته جوِ تبلیغاتی در رسانهها را به نفع خود تغییر دهند. یوتیوبرها که برای کسب شهرت و پول در افغانستان فعالیت میکنند و حتی گفته میشود که از سوی طالبان ماهانه مقدار پول نیز دریافت میکنند، از کوچکترین حرکت طالبان برنامه میسازند و به دست نشر میسپارند.
چندی پیش، در ناحیهی سوم شهر کابل در یک اقدام نمایشی زیر پل کوتهی سنگی را طالبان پاککاری کردند و دستفروشان را از این منطقه بیرون و ساحه را کاملن خالی کردند. در همان روز تمامی یوتیوبرها به این مکان هجوم بردند و هر کدام شان در تلاش نشر گزارش به نفع طالبان بودند. این تبلیغات آنقدر متاثر کننده بود که شهروندان افغانستان در اروپا و کشورهای غربی در محافل خصوصی شان وقتی صحبت از افغانستان میشود با هم میگویند که «اگر طالبان را بگذارند افغانستان را آباد میکنند» یا میگویند« افغانستان اگر همینطور که طالبان ساختوساز میکنند پیش برود، تا ده سال دیگر افغانستان تبدیل به اروپا میشود.» این عبارتهاییست که نگارنده بارها در محافل خصوصی که شرکت داشته از افراد عادی جامعه در اروپا شنیده است.
در اروپا بهخاطر انترنت خوب و نسبتن ارزان، یوتیوب جایگزین شبکههای تلویزیونی برای شهروندان پناهجوی افغانستان شدهاست. اکثر آنها بعد از آنکه از کار تعطیل میشوند و به خانه بر میگردند، کانالهای یوتیوبرهای افغانستان را میبینند. با توجه به اینکه اکثر یوتیوبرها در راستای تبلیغ طالبان فعالیت میکنند، فضای رسانهای را به خودی خود بهنفع طالبان تغییر میدهند.
از سوی دیگر، رسانههایی که تحت کنترول طالبان فعالیت دارند، تمامی خبرهایشان جنبه تبلیغاتی دارند و بیشتر از ملاقاتهای نمایندگان دیپلوماتیک خارجی خبر نشر میکنند و یا امضای قراردادهای مهم مانند استخراج معادن را برجسته میکنند. به طور نمونه، رسانههای این گروه، حدود یک هفته در مورد قرارداد وزارت معدن و پترولیم با هفت شرکت داخلی و خارجی برای استخراج معادن مانور دادند.
گروه طالبان انتقاد نهادهای بین المللی، جامعهی جهانی، نهادهای حقوق بشری، رسانهها و مخالفانشان را پروپاگندا و تبلیغات دشمنان «دین اسلام» میخوانند. بارها با نشر اعلامیههای شان از کلمهی پروپاگندا و دشمنان «دین اسلام» استفاده کردهاند.
موضوع مهم دیگری که طالبان از آن استفاده میبرند، عدم همکاری رسانههایی که در تبعید فعالیت میکنند، با همدیگر است. کمتر رسانهای از موضع رسانههای دیگر در برابر طالبان حمایت میکنند. در زمانی که نیاز به رقابت رسانهای نیست و همهی رسانهها باید در صف واحد و در کنار هم برای وضعیت موجود اطلاعرسانی کنند، فضای رسانهها به شدت رقابتی است و حتا عدم همکاری در بین شان وجود دارد.
به عنوان نتیجهگیری میتوان گفت که طالبان با تسلط بر منابع طبیعی، جغرافیا و پولهایی که هر هفته از سوی آمریکا واریز می شود، توانسته فضای رسانههای داخل افغانستان را تحت کنترول خود داشته باشند و حتی آن ها را سمتوسو بدهند. نمونهی بارزی که می توان گفت یوتیوبرها و رسانههای طلوع و آریانا است که به گونهی هدفمند در راستای سفیدنمایی طالبان کار میکنند.